بررسی تطبیقی معرفت نفس از منظر ملاصدرا و علامه طباطبایی

نفس شناسی از مبادی و مقدمات خداشناسی در معارف اسلامی است. دو تن از سلسله جنبانان حکمت متعالیه از قرن یازده و قرن چهارده، صدرالدین شیرازی و علّامه طباطبایی;، بر این باور تأکید خاص نموده اند. دو حکیم با وجود وحدت در هدفِ معرفتی رهیافتی متفاوت دارند؛ در اندیشة فلسفی ملاصدرا نفس خلّاق مثال و نمونه ای از خدای خالق است، اما علّامه طباطبایی شناخت نفس را شناخت موجود غیرمستقل و تعلقی و ربطی می داند که مقارن با شناخت ذات مستقل است. در این مقاله برآنیم تا بدین پرسش پاسخ گوییم که کدام یک از معرفت حصولی یا حضوری نفس زمینة معرفت حضوری یا حصولی خداست؟ با توجه به مبانی حکمت متعالیه، بدین حقیقت دست می یابیم که تنها معرفت حضوری نفس است که زمینة معرفت حضوری رب را نتیجه می دهد، چرا که حقیقت علم حضور و وجود است.